Bilgi Aktarılabilen
bir şey mi?
Bilginin Mahiyeti
Bilgi
• Tüm öğrenme ve öğretmelerin nesnesi, malzemesi ve
ürünü
• Var olanı tanıtan şey
• Klasik İslami literatürde: ‘‘herhangi bir olgu veya olayın
(şeyin) suretinin veya anlamının nefiste oluşması’’
Bilginin Mahiyeti
• Bilgi; bilen (özne) ile bilinen (nesne) arasında kurulan
ilişki ile meydana gelir. Bu yüzden;
• Her bireye göre farklılaşır.
• Bir seminerde tahtadaki “THEGODISNOWHERE” ifadesini katılımcıların okuması istenir. Bazı
katılımcılar bu yazıyı “THE GOD IS NO WHERE/ Tanrı hiç bir yerde değildir” şeklinde okurken;
bazıları da, “THE GOD IS NOW HERE/ Tanrı şimdi burada” şeklinde okurlar. NİÇİN?
Bilginin İşlevi
•İnsan her anında kararlar alarak yaşar
• Bilgi, bireysel gelişmenin, kendini gerçekleştirmenin,
özgürleşmenin vazgeçilmez bir aracıdır.
Bilginin İşlevi
•‘‘De ki: hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu? Ancak
akıl sahipleri düşünüp öğüt alırlar.’’ (Zümer 39/9)
•‘‘Allah’a karşı ancak, kulları içinden alim olanlar derin
saygı (huşu) duyarlar.’’ (Fatır 35/28)
• Entelektüel gelişim ile ahlaki/varoluşsal tekamül
arasındaki doğrusal ilişki
Müslümanın Bilgiyle ilişkisi
İslam’ın Müslümanlardan istediği:
1. Her Müslümanın bilgiyle öncelikle kendini geliştirmesi
(öğrenme)
2. Kendilerini geliştirmeleri için başkalarına bilgiyi iletmeleri
(öğretme/öğretim)
‘‘Bununla beraber müminlerin hepsinin toptan savaşa
çıkmaları doğru değildir. Onların her kesiminden bir grup
dinde yeterli bilgi sahibi olmaya çalışmak ve seferden dönen
topluluklarını uyarmak üzere geride kalmalıdır.’’ (Tevbe 9/122)
Gerçek Bilgi
•Her tür bilgi, insanı etkileme, insani potansiyelini
geliştirme, dönüştürme özelliğine sahip değildir.
• Başkası tarafından oluşturulmuş hazır malumat
kalıplarının aynen, olduğu gibi belleğe kaydedilmesi de
bilmedir, dolayısıyla o kaydedilenler de bilgi
sayılmaktadır. Oysa bu tür anlaml(and)ı(rılmış) olmayan
bilgi sözde bilgidir. Bu tür bilgiler sorulunca ezberden
tekrarlanırlar; başka türlü kullanılamazlar.
Gerçek Bilgi
•Gerçek bilgi: birey tarafından zihinsel süreçlerden geçirilerek
işlenip kendine özgü ürün haline getirilmiş anlamlı bilgidir.
•Anlamlı bilgi: üzerinde bireyin tasarrufta bulunabildiği,
kullanabildiği, kendisinden yararlanabildiği, nitelikli,
derinlikli, tecrübe ürünü, bilgidir.
•‘‘Bilmek, aynı zamanda olmaktır.’’
•‘‘Sözde bilgi bireyi kullanırken, gerçek bilgiyi birey kullanır.’’
•‘‘Biliyor ama yapmıyor’’ yargısı doğru mu?
Yararlı Bilgi
•’’Bilgiyi değerli kılan şey, onun insana sağladığı
faydadır. Bir kimsenin bakış açısını genişletmeyen, yeni
sorunlarına yeni uygun çözümler üretmede katkısı
olmayan bilgi, güdük bir malumattan başka bir şey
değildir.’’
(Dini) Bilgi ve Değeri
• Bilgiyi bütüncül bir bakış açısıyla
ele alan İslam’da, ’’dini bilgi’’ ve
’’gayr-ı dini/dini olmayan/seküler
bilgi’’ diye bir ayrım yoktur.
• Dini bilgi: şu veya bu ölçüde dinle
ilişkisi olan bilgi, diye
tanımlanabilir.
Dini Bilginin Değişimi
Vahiy
• Değişime kapalı
• Tüm inanları bağlar
• Mutlak hakikati temsil eder
Vahyin Yorumu
• Değişime açık
• Bu yorumu doğru kabul
edenleri bağlar
• Belli sosyo-kültürel şartlarda
üretildiğinden mutlak hakikat
olarak nitelendirilemez
• Hata ihtimali vardır
• Öznel boyutu vardır
Dini Bilginin Değişimi
•‘‘[İslam’da] Allah adına Peygamber dışında konuşacak
hiçbir kimse yoktur. Hz. Peygamber dışında hiçbir
beşerin İslam içinde tek hakikatçi söylemi benimseyerek
kendi yorumunu mutlak doğru olarak görmesi, asla
tasvip edilemez.’’
•İslam geleneğinde ‘‘Allah, doğruyu en iyi bilendir’’
kaydıyla söz bitirilir.
Dini Bilgiyi
Güncelleme
Dini Bilgiyi
Güncelleme
Bugünü
anlama
Geleneği
anlama
Hz.
Peygamber
dönemini
anlama
Dini Bilgiyi Güncelleme
• ’’Dini bilgiler güncelleştirilemediğinde bizzat ve öncelikle
dindar insanlarda dine yabancılaşma başlar.’’
• Öyleyse bilgi, bireyin mevcudu anlama/anlam yükleme
çabasının ürünüdür ve bireyden bireye doğrudan
aktarılamaz. Bilgi, bireyin çabası sonucunda kendi zihninde ve
bireysel özelliklere göre oluşur.
• Bilgiye ulaşma süreci, sadece edilgen bir alıcı olmaktan çok,
aktif bir arayış ve çaba gerektirir.